.svg)
سینما حقیقت نقطه تلاقی عدالت فرهنگی و توسعه فرهنگی است
عدالت فرهنگی مفهومی بنیادین در مسیر توسعه پایدار جوامع است.
فاطمه مکتبی
فعال رسانه سینما، تئاتر و تلویزیون
عدالت فرهنگی مفهومی بنیادین در مسیر توسعه پایدار جوامع است؛ مفهومی که فراتر از توزیع عادلانه منابع مادی، به برابری در دسترسی به تولید، نمایش و مصرف معنا، روایت و هویت اشاره دارد. در جامعهای که امکان بیان فرهنگی محدود به گروهها، مناطق یا نگاههای خاص باشد، توسعه فرهنگی به امری نابرابر و ناپایدار تبدیل میشود. از این منظر، عدالت فرهنگی نه یک شعار تزئینی، بلکه ضرورتی ساختاری برای رشد آگاهی جمعی، تقویت سرمایه اجتماعی و شکلگیری گفتوگوی واقعی میان اقشار مختلف جامعه است. سینما، بهویژه سینمای مستند، یکی از مؤثرترین ابزارهای تحقق عدالت فرهنگی به شمار میرود. مستند با تکیه بر واقعیتهای زیسته، میتواند روایتهایی را به تصویر بکشد که در رسانههای جریان اصلی کمتر مجال بروز مییابند. جشنواره سینما حقیقت به عنوان مهمترین رویداد تخصصی مستند در ایران، در این میان نقشی کلیدی ایفا میکند. این جشنواره نهتنها محل نمایش آثار مستندسازان است، بلکه بستری برای بازتولید نگاههای متنوع فرهنگی، اجتماعی و تاریخی فراهم میآورد؛ نگاهی که توسعه فرهنگی بدون آن ممکن نخواهد بود. یکی از ابعاد مهم عدالت فرهنگی، خروج روایتها از مرکز و توجه جدی به حاشیههاست. بسیاری از مسائل اجتماعی، فرهنگی و هویتی در مناطق دور از مرکز یا در میان گروههای کمتر دیدهشده شکل میگیرند، اما بهدلیل نبود تریبون یا سیاستهای یکسویه رسانهای، در سطح ملی بازنمایی نمیشوند. جشنواره سینما حقیقت با پذیرش و نمایش مستندهایی از اقلیمها، زبانها، طبقات اجتماعی و سبکهای زندگی متفاوت، میتواند این شکاف را کاهش دهد و به توزیع عادلانهتر دیدهشدن کمک کند. این فرآیند، خود بخشی جداییناپذیر از توسعه فرهنگی است؛ توسعهای که از شناخت متقابل و پذیرش تفاوتها آغاز میشود.
از سوی دیگر، عدالت فرهنگی تنها به مرحله نمایش آثار محدود نمیشود، بلکه به فرصتهای برابر در تولید نیز وابسته است. حمایت از مستندسازان جوان، مستقل و شهرستانی، ایجاد امکان آموزش، دسترسی به منابع تولید، و فراهمکردن شرایط عادلانه داوری و انتخاب آثار، از جمله اقداماتی است که میتواند عدالت فرهنگی را از سطح شعار به سطح عمل برساند. جشنواره سینما حقیقت، در صورتی که به این اصول پایبند بماند، میتواند به نهادی تأثیرگذار در جهت سیاستگذاری فرهنگی غیرمتمرکز و عادلانه تبدیل شود. توسعه فرهنگی زمانی معنا پیدا میکند که جامعه بتواند خود را در آینه آثار فرهنگی ببیند و درباره خود به تأمل بنشیند. مستندها با ثبت زندگی روزمره، بحرانها، امیدها، مقاومتها و تضادهای اجتماعی، امکان این بازشناسی را فراهم میکنند. جشنواره سینما حقیقت با گردآوردن این تصاویر و روایتها، به شکلگیری حافظه فرهنگی جمعی کمک میکند؛ حافظهای که لازمه هرگونه برنامهریزی توسعهمحور و آیندهنگر است. بدون شناخت گذشته و حال فرهنگی، مسیر آینده مبهم، ناپایدار و گاه پرهزینه خواهد بود. همچنین نباید از نقش مخاطب در تحقق عدالت فرهنگی غافل شد. توسعه فرهنگی تنها در تولید آثار خلاصه نمیشود، بلکه به نحوه دسترسی مخاطبان به این آثار نیز وابسته است. گسترش نمایشهای استانی، اکرانهای دانشگاهی، جلسات گفتوگو با مستندسازان، و استفاده از پلتفرمهای آنلاین، میتواند دایره تأثیر جشنواره را از فضای محدود نخبگانی فراتر ببرد. در این صورت، عدالت فرهنگی به معنای مشارکت گستردهتر جامعه در تجربه فرهنگی و گفتوگوی اجتماعی محقق خواهد شد.
در نهایت، جشنواره سینما حقیقت میتواند نقطه تلاقی عدالت فرهنگی و توسعه فرهنگی باشد؛ جایی که واقعیتهای متکثر جامعه نه سانسور میشوند و نه یکدستسازی، بلکه با احترام به تفاوتها به گفتوگویی ملی و سازنده تبدیل میگردند. اگر این جشنواره بتواند استقلال حرفهای، تنوع دیدگاهها و نگاه انتقادی خود را حفظ کند، نقش آن فراتر از یک رویداد سینمایی صرف خواهد بود و به ابزاری مؤثر برای تقویت آگاهی اجتماعی، کاهش شکافهای فرهنگی و حرکت به سوی توسعهای عادلانه، انسانی و پایدار بدل خواهد شد.
ارسال نظر